Σχολικός εκφοβισμός

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα ανησυχητικό κοινωνικό φαινόμενο που επηρεάζει τη ζωή μεγάλου αριθμού μαθητών σε όλο τον κόσμο. Πρόσφατα δεδομένα αποδεικνύουν ότι το ποσοστό των νέων σχολικής ηλικίας που επηρεάζεται από τον εκφοβισμό ποικίλλει μεταξύ των χωρών και κυμαίνεται από 6 % στη Σουηδία έως 40 % στη Λιθουανία (Analitisetal., 2009; Dueetal., 2005).Στην χώρα μας πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι 10-15% των μαθητών πέφτει θύμα σχολικού εκφοβισμού (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε., 2012).

Ο σχολικός εκφοβισμός ορίζεται ως βίαιες και επιθετικές συμπεριφορές που εκδηλώνονται απρόσκλητα από μαθητές με εσκεμμένο επαναλαμβανόμενο τρόπο, αποσκοπώντας στην πρόκληση σωματικής βλάβης ή ψυχολογικού πόνου σε άλλους μαθητές μέσα ή έξω από χώρο του σχολείου (Olweus, 1993).Ο εκφοβισμός ενέχει ανισότητα μεταξύ του θύματος και του θύτη, και συνήθως κατευθύνεται προς μαθητές-θύματα που εκλαμβάνονται από τους θύτες ως αδύναμα σε σωματική ή αντιληπτή δύναμη. Οι συμπεριφορές εκφοβισμού παίρνουν τρείς μορφές : άμεση σωματική βία, λεκτική βία, και διαπροσωπικό-κοινωνικό αποκλεισμό. Ο κοινωνικός αποκλεισμός συμπεριλαμβάνει τη διάδοση κατασκευασμένων φημών, την περιθωριοποίηση και αποκλεισμό από την ομάδα, και την κοινωνική απόρριψη.

Δεδομένου ότι οι καθημερινές δραστηριότητες των εφήβων έχουν μεταφερθεί στο διαδίκτυο, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο εκφοβισμός έχει επίσης μετατοπιστεί στο διαδικτυακό χώρο. Ο όρος διαδικτυακός εκφοβισμός (cyberbullying)περιγράφει το φαινόμενο επιθετικών συμπεριφορών που εκδηλώνονται μέσω ηλεκτρονικών ή ψηφιακών μέσων,όταν άτομα ή ομάδες αποστέλλουν επανειλημμένα εχθρικά ή επιθετικά μηνύματα με σκοπό να προκαλέσουν βλάβη ή ενόχληση σε άλλους (Tokunaga , 2010). Στατιστικά στοιχεία από την Ευρωπαϊκή μελέτηEUNETADB (Τσίτσικα και συν., 2012) δείχνουν ότι το 22% των Ευρωπαίων εφήβων 14-17 ετών έχει υποστεί διαδικτυακό εκφοβισμό, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό ανέρχεται σε 27% για την ηλικία αυτή.

Οι συνέπειες του εκφοβισμού καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα σωματικών και ψυχικών προβλημάτων υγείας, τόσο για τα θύματα όσο και τους θύτες και μαθητές-θεατές. Οι μαθητές-θύματα έχουν αυξημένο κίνδυνο πονοκεφάλων, πόνων στο στομάχι, κακής διάθεσης, δυσκολιών στον ύπνο, νευρικότητας, καταθλιπτικών συμπτωμάτων, υψηλού άγχους , και βιώνουν συμπτώματα μετά-τραυματικού στρες (Dueetal., 2005; Hawker&Boulton, 2000; Idsoe, Dyregrov, &Idsoe, 2012). Δεν είναι μόνο τα θύματα του εκφοβισμού που υποφέρουν. Οι θύτες έχουν χειρότερη ψυχο-κοινωνική προσαρμογή σε σύγκριση με συνομηλίκους τους που δεν συμμετέχουν σε επεισόδια ενδοσκοπικής βίας. Μια πρόσφατη ανασκόπηση διαχρονικών μελετών (Ttofietal. , 2011 ) έδειξε ότι οι θύτες σχολικής βίας είχαν διπλή πιθανότητα να εμπλακούν σε παραβατικές συμπεριφορές στην ενήλικη ζωή, συγκριτικά με μαθητές που δεν ήταν θύτες.

Η αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού απαιτεί ολιστική παρέμβαση στα παιδιά, τους γονείς και το ευρύτερο σχολικό πλαίσιο αποσκοπώντας στην καλλιέργεια δεξιοτήτων που διευκολύνουν την διαχείριση των διαπροσωπικών σχέσεων στο σχολικό χώρο. Τα προγράμματα πρόληψης βασίζονται σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες που

·περιορίζουν τους παράγοντες κινδύνου (μειωμένη σχολική εμπλοκή και απόδοση, ανοχή στη βία, ελλιπής επιτήρηση)

·προάγουν τους προστατευτικούς παράγοντες (σχολική εμπλοκή, κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη, συνεργατικό κλίμα)

·ευαισθητοποιούν τον σχολικό πληθυσμό για τα αίτια και τις συνέπειες του εκφοβισμού, και για τους τρόπους διαιώνισης του

·αποσκοπούν στη βελτίωση των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων και επικοινωνίας με εκπαίδευση σε εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισης.

Αναφορές

Analitis, F., Velderman, M. K., Ravens-Sieberer, U., Detmar, S., Erhart, M., Herdman, M., …Rajmil, L. (2009). Being bullied: Associated factors in children and adolescents 8 to 18 years old in 11 European countries. Pediatrics, 123(2), 569–577.

Due, P., Holstein, B. E., Lynch, J., Diderichsen, F., Gabhain, S. N., Scheidt, P., & Currie, C. (2005).Bullying and symptoms among school-aged children: International comparative cross sectional study in 28 countries. European Journal of Public Health, 15(2), 128–132.

Hawker, D. S. J., &Boulton, M. J. (2000).Twenty years’ research on peer victimization and psychosocial maladjustment: A meta-analytic review of cross-sectional studies. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 41(4), 441–455.

Idsoe, T., Dyregrov, A., &Idsoe, E. C. (2012).Bullying and PTSD symptoms. Journal of Abnormal Child Psychology, 40(6), 901–911.

Olweus D. (1993)Bullying at School: What We Know and What We Can Do. Malden, MA: Wiley-Blackwell.

Tokunaga RS. (2010). Following you home from school: A critical review and synthesis of research on cyberbullying victimization. Comput Human Behav. 26(3):277–287.

Ttofi MM, Farrington DP, Lösel F, Loeber R. The predictive efficiency of school bullying versus later offending: a systematic/meta-analytic review of longitudinal studies.CrimBehavMent Health (2011) 21:80–9.10.1002/cbm.808

Tsitsika, A., Janikian, M., Tzavela, E., Schoenmakers, T. M., Ólafsson, K., Halapi, E., Tzavara, C., Wójcik, S., Makaruk, K., Critselis, E., Müller, K.W., Dreier, M., Holtz, S., Wölfling, K., Iordache, A., Oliaga, A., Chele, G., Macarie, G., & Richardson, C. (2013).Internet use and Internet addictive behaviour among European adolescents: A cross-sectional study.National and Kapodistrian University of Athens (N.K.U.A.), Athens: EU NET ADB.RetrievedonNovember 2, 2013 fromwww.eunetadb.eu.

Ε. Τζαβέλα, Άρτεμις Κ. Τσίτσικα

Έγγραφα

sxolikos-ekfobismos.docx