Νοσήματα που προκαλούνται από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) και τρόπος πρόληψης μέσω εμβολιασμού- Τι πρέπει να γνωρίζουμε
1. Τι προκαλεί ο ιός HPV;
O ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), είναι ο ιός που ευθύνεται αποκλειστικά για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες, αλλά σε μεγάλο ποσοστό και για άλλες πιο σπάνιες μορφές καρκίνου στη γεννητική περιοχή, όπως στο αιδοίο, στον κόλπο, στο πέος και στον πρωκτό. Επίσης ευθύνεται αποκλειστικά για τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων (και των 2 φύλων).
2. Πόσοι τύποι HPV υπάρχουν;
Υπάρχουν περίπου 40 ορότυποι του ιού που προσβάλλουν τη συγκεκριμένη περιοχή. Οι τύποι 6 και 11 έχουν συνδεθεί σε ποσοστό 90% με τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων, ενώ οι τύποι 16,18 έχουν συνδεθεί σε ποσοστό 75% με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αλλά είναι και οι συχνότεροι τύποι που προκαλούν τις άλλες μορφές καρκίνου που συνδέονται με τον HPV.
3. Πως μεταδίδεται ο ιός HPV;
Οι ιοί των ανθρώπινων θηλωμάτων μεταδίδονται μέσω της ολοκληρωμένης σεξουαλικής επαφής ή πιο σπάνια από την επαφή των γεννητικών περιοχών ή την επαφή χεριών –γεννητικού συστήματος. Επίσης, σπανιότερα ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από τη μητέρα στο νεογνό ή ακόμη και μέσω εσωρούχων ή άλλων υφασμάτων.
4. Πόσος συχνός είναι ο ιός HPV;
Εκτιμάται ότι τουλάχιστον 80% των σεξουαλικώς ενεργών ατόμων θα προσβληθούν από τον HPV κάποια στιγμή στη ζωή τους. Συνήθως η πρώτη επαφή με τον ιό συμβαίνει νωρίς στην εφηβική ή τη νεαρή ενήλικο ζωή, συνεπώς οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες είναι οι πιο ευαίσθητες ηλικιακές ομάδες. Χαρακτηριστικό είναι ότι το άτομο που έχει προσβληθεί μπορεί να παραμένει ασυμπτωματικό για πολλά χρόνια μεταδίδοντας τον ιό στους συντρόφους του, χωρίς να το γνωρίζει.
5. Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας;
Στην Ευρώπη, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος πιο συχνός στις νέες γυναίκες (15-44 ετών): 37,800 νέες περιπτώσεις και 17,000 θάνατοι καταγράφονται κάθε χρόνο λόγω αυτού του καρκίνου. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 600 γυναίκες διαγιγνώσκονταικαι 250 πεθαίνουν από καρκίνο τραχήλου μήτρας ετησίως.
6. Τι είναι τα γεννητικά κονδυλώματα ;
Τα γεννητικά κονδυλώματα είναι πολύ συχνές εξαιρετικά μεταδοτικές καλοήθεις αλλοιώσεις του γεννητικού συστήματος .Αποτελούν βλάβες που εμφανίζονται στη γεννητική χώρα και φαίνονται και με γυμνόμάτι. Συνήθως είναι ασυμπτωματικές βλάβες ή προκαλούν ένα ήπιο και επίμονο κνησμό στην περιοχή. Τα γεννητικά κονδυλώματα αντιμετωπίζονται είτε με συντηρητική θεραπεία είτε με επεμβατικές μεθόδους. Ο τύπος της θεραπείας ποικίλλει, ανάλογα με τον τύπο, τον αριθμό και τη θέσητων γεννητικών κονδυλωμάτων. Τα γεννητικά κονδυλώματαυποτροπιάζουν πολύ συχνά παρά τη θεραπεία τους .
7. Προκαλεί ο ιός HPV άλλους καρκίνους στην πρωκτογεννητική περιοχή;
Ο ιός HPV είναι υπεύθυνος για το μεγαλύτερο ποσοστό καρκίνων του αιδοίου και του κόλπου οι οποίοι αναλογούν στο 6% του γυναικολογικού καρκίνου. Επίσης ευθύνεται για το σύνολο σχεδόν του καρκίνου του πρωκτού ο οποίος παρουσιάζει ανοδική τάση τα τελευταία χρόνια σε γυναίκες και άνδρες.
8. Προκαλεί ο ιός HPV νοσήματα και καρκίνους και σε άλλες περιοχές του ανθρώπινου σώματος, πλην της γεννητικής περιοχής ;
Τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι ο ιός HPV εμπλέκεται και στην ανάπτυξη καρκίνων στην περιοχή της στοματικής κοιλότητας και του στοματοφάρυγγα. Οι καρκίνοι αυτοί είναι πιο συχνοίστους άνδρες από τις γυναίκες. Εμφανίζονται κυρίως σε άτομα ηλικίας κάτω των 60 ετών και φαίνεται να έχουν καλύτερη πρόγνωση σε σχέση με τους καρκίνους που δεν ανιχνεύεται οι ιός. Η κατανάλωση αλκοόλ ,το κάπνισμα και η σεξουαλική συμπεριφορά των ατόμων αυτών σχετίζεται με τονκίνδυνο εμφάνισης καρκίνου της περιοχής αυτής και το γεγονός αυτό δημιουργεί την ανάγκη διερεύνησης της πιθανότητας πρωτογενούς πρόληψης του καρκίνου αυτού σε άνδρες και γυναίκες μέσω του HPV εμβολιασμού.
9. Το προφυλακτικό με προστατεύει από τον ιό HPV;
Το ανδρικό προφυλακτικό μπορεί να μειώσει τη μετάδοση του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων, δεν μπορεί όμως να προστατεύσει πλήρως από τη μόλυνση με τον ιό. H χρήση του προφυλακτικού είναι βέβαια απαραίτητη για την πρόληψη των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων, με κορυφαίο όλων το AIDS.
10. Σε ποια ηλικία κινδυνεύω περισσότερο από τον HPV;
Οι περισσότεροι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με τον ιό νωρίς στη σεξουαλική τους ζωή, δηλαδή στο διάστημα που ακολουθεί την έναρξη των επαφών. Αυτό συμβαίνει λόγω τόσο επιδημιολογικών στοιχείων της λοίμωξης αλλά και λόγω ιδιαιτεροτήτων του ίδιου του τραχήλου των νεαρών γυναικών και εφήβων. Τα επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι η αιχμή της λοίμωξης είναιη ηλικία 16 έως 25 ετών.
11. Υπάρχει τρόπος πρόληψης των νοσημάτων που προκαλεί ο HPV;
Πρόσφατα, ανακαλύφθηκαν δύο εμβόλια που προστατεύουν από τους 2 τύπους του ιού HPV 16 και 18, οι οποίοι ευθύνονται συνολικά για το 75% του συνόλου των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, τις περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του αιδοίου και του κόλπου, ενώτο ένα από αυτά (τετραδύναμο εμβόλιο) προφυλάσσει και από το το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων. Τα εμβόλια προστατεύουν μερικώς και από άλλους τύπους HPV που προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
12. Τι περιέχει το εμβόλιο έναντι του HPV στη σύνθεσή του;
Το HPV εμβόλιο είναι μη λοιμογόνο, ανασυνδυασμένοεμβόλιοπου περιέχειμία πρωτεΐνη του ιού που παράγεται με τεχνητό τρόπο στο εργαστήριο .Η πρωτεΐνη αυτή του ιού μιμείται τη φυσική λοίμωξη και παράγει αντισώματα στον οργανισμό χωρίς να τον μολύνει. Το HPV εμβόλιο δεν περιέχει τον ιό στη σύνθεσή του και ως εκ τούτου δεν μπορεί να μολύνει τον οργανισμό.
13. Γιατί να εμβολιασθώ με το εμβόλιο έναντι του HPV;
Το εμβόλιο έναντι του HPV αποτελεί σήμερα το μοναδικό μέσον πρωτογενούς πρόληψης , καθώς η λοίμωξη από τον ιό που προκαλείτον καρκίνο δεν μπορείνα προληφθεί με κανέναν άλλο τρόπο. Κάνοντας το εμβόλιοπροστατεύεις τον οργανισμό σου από την ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου μήτρας αλλά και όλων των προκαρκινικών σταδίων του τραχήλου της μήτρας, του κόλπου καιτου αιδοίου,που προηγούνται της εμφάνισης του καρκίνουπου οφείλεται στους τύπους που περιέχουν τα εμβόλια. Με το τετραδύναμο εμβόλιο προστατεύεις τον εαυτό σου και από τα γεννητικά κονδυλώματα. Ο HPV εμβολιασμός αποτελεί σε όλο τον κόσμο τη σύγχρονη ιατρική πρακτικήτης πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας του αιδοίου και του κόλπου.
14. Ποιοι πρέπει να εμβολιάζονται έναντι του HPVκαι πότε;
Κατά προτεραιότητα το εμβόλιο έναντι του HPV πρέπει να χορηγείται σε όλα τα κορίτσια στην ηλικία των 12-15 ετών, όπου ο οργανισμός έχει την καλύτερη ανοσολογική ανταπόκριση στους εμβολιασμούς. Σε αυτήν την ηλικία γίνονται οι αναμνηστικές δόσεις εμβολίων για τέτανο, διφθερίτιδα, κοκκύτη αλλά και των υπολοίπων εμβολίων, σε περίπτωση που δεν έχουν αυτά χορηγηθεί εγκαίρως. Σε περίπτωση που έχει ξεπεραστεί αυτό το ηλικιακό όριο, ο εμβολιασμός πρέπει να γίνεται οπωσδήποτε σε όλες τις γυναίκες ως την ηλικία των 26 ετών και προαιρετικά στις μεγαλύτερες γυναίκες ως την ηλικία των 45 ετών.
15. Ποιο είναι το δοσολογικό σχήμα του εμβολίου έναντι του HPV;
Το τετραδύναμο HPV εμβόλιο χορηγείται σε 3 ενδομυϊκές ενέσεις στους μήνες 0 ,2 και 6. Το σχήμα μπορεί να διαφοροποιηθεί και να επιλεγεί ένα εναλλακτικό σχήμα .Έτσι ,αν είναι αναγκαίο η 2η δόση του εμβολίου μπορεί να χορηγηθεί από 1 μήνα μετά την πρώτη δόση ενώ η τρίτη δόση μπορεί να δοθεί από 3 μήνες από τη δεύτερη δόση .Οι 3 δόσεις του εμβολίου θα πρέπει να χορηγούνται εντός έτους. Το διδύναμο HPV εμβόλιο χορηγείται στους μήνες 0,1 και 6, όμως κι εδώ το σχήμα των 3 δόσεων μπορεί να ολοκληρωθεί εντός ενός έτους.
16. Χορηγείται το εμβόλιο στη διάρκεια της εγκυμοσύνης;
Το εμβόλιο κατά του HPV δε συστήνεται σε εγκύους, διότι δεν γνωρίζουμε κατά πόσο είναι ασφαλές για την έγκυο και το έμβρυο. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, οι πρώτες μελέτες δείχνουν ότι το εμβόλιο δεν προκαλεί κανένα πρόβλημα κατά τη διάρκεια της κύησης. Προς το παρόν, οι έγκυες γυναίκες θα πρέπει να περιμένουν να εμβολιαστούν μετά τον τοκετό, και εφόσον κάποια γυναίκα, που έχει ήδη ξεκινήσει τη σειρά του εμβολιασμού, ανακαλύψει ότι είναι έγκυος, θα πρέπει να κάνει την επόμενη δόση μετά τον τοκετό.
17. Πρέπει το εμβόλιο να χορηγείται σε αγόρια;
Όσον αφορά στον εμβολιασμό των αγοριών, που επίσης μπορεί να προσβληθούν από τον ιό HPV, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) έχει εγκρίνει ήδη τον εμβολιασμό τους στην ηλικία9-26 ετών. Ο εμβολιασμός των αγοριών δεν έχει ξεκινήσει στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, για λόγους κυρίως οικονομικούς, καθώς πρώτη προτεραιότητα αποτελεί ο εμβολιασμός των γυναικών. Σε μεγάλες όμως χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και ο Καναδάς έχουν ξεκινήσει εμβολιαστικά προγράμματα σε αγόρια και άνδρες 12-21 ετών.Ο εμβολιασμός των αγοριών θα τα προστατεύσει από τα γεννητικά κονδυλώματα αλλά και από ορισμένους σπάνιους τύπους καρκίνου του πέους και του πρωκτού. Επιπλέον, εμβολιάζοντας τα αγόρια προστατεύονται έμμεσα και οι ερωτικοί τους σύντροφοι που δεν έχουν εμβολιαστεί.
Με βάση τα επιστημονικά στοιχεία που διαθέτουμε μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχθεί η ανάγκη αναμνηστικής δόσης .Τα HPV εμβόλια αναμένεται να παρέχουν μακράς διάρκειας προστασία.
19. Ποια η αξία του να εμβολιαστούν όσο περισσότερες γυναίκες;
Το εμβόλιο πρέπει να χορηγείται σε όλες τις γυναίκες 12-26 ετών, με μοναδική εξαίρεση τα άτομα που έχουν εκδηλώσει σοβαρή αλλεργική αντίδραση σε προηγούμενη δόση του εμβολίου (πιθανότητα μικρότερη από 1/100.000).
Είναι σημαντικό να εμβολιαστούν όσο περισσότερες γυναίκες γίνεται ώστε να θωρακιστούν ατομικά έναντι του επικίνδυνου αυτού ιού αλλά για να επωφεληθεί το σύνολο της κοινότητας, γιατί μόνο με υψηλή χρήση του εμβολίου θα μειωθεί ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας στη χώρα μας.
20. Είναι το εμβόλιο ασφαλές;
Όλοι οι Διεθνείς Οργανισμοί Υγείας, μεταξύ των οποίων ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έχουν αποφανθεί για την αποτελεσματικότητα αλλά και για την ασφάλεια του εμβολίου, το οποίο έχει διανεμηθεί σε πάνω από 100 εκατομ δόσεις παγκοσμίως και σε πάνω από 63,000 κορίτσια/ γυναίκες στα πλαίσια κλινικών μελετών. Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι το εμβόλιο δε συνδέεται με σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.Η συχνότερη ήπια παρενέργεια ήταν πόνος στο σημείο της ένεσης του εμβολίου.
Σημαντικό είναι ότι το εμβόλιο δεν περιέχει ολόκληρο τον ιό αλλά μόνο μία πρωτεΐνη του εξωτερικού περιβλήματος του HPV ιού, κατά συνέπεια δεν περιέχει λοιμώδες υλικό και δεν μπορεί να προκαλέσει νόσημα.
21. Μπορώ να προφυλαχθώ από τον ιό χωρίς να εμβολιασθώ ;
Η αποχή από τις σεξουαλικές επαφές ή η μονογαμική επαφή με μονογαμικό σύντροφο μπορούν να αποτρέψουν τη λοίμωξη από τον ιό. Σε κάθε άλλη περίπτωση ο μοναδικός τρόπος να προφυλαχθεί κανείς από τον ιόείναι ο εμβολιασμός με το HPV εμβόλιο .TαHPV εμβόλια προστατεύουν από τους τύπους του ιού που περιέχουν .
22. Ο εμβολιασμός κατά του HPV αντικαθιστά τη δοκιμασία κατά Παπανικολάου στο μέλλον (τεστ Παπ);
Όχι. Οι γυναίκες που εμβολιάζονται θα πρέπει να εφαρμόζουν τον τακτικό (ετήσιο, συνήθως) έλεγχο με τη λήψη επιχρίσματος από τον τράχηλο της μήτρας (τεστ Παπανικολάου) όταν είναι ή γίνουν σεξουαλικά ενεργές, για τρεις λόγους:
(α) το εμβόλιο ΔΕΝ παρέχει πλήρη προστασία από όλους τους τύπους του ιού HPV, που ευθύνονται για τον καρκίνο του τραχήλου, κι έτσι 25% των περιπτώσεων καρκίνου δεν καλύπτονται πλήρως από το εμβόλιο (το εμβόλιο παρέχει μικρού βαθμού προστασία από άλλους τύπους HPV, πλην των τύπων 16 και 18)
(β) Είναι πιθανό ορισμένες γυναίκες να μην έχουν λάβει όλες τις προβλεπόμενες δόσεις του εμβολίου ή να μην έχουν ακολουθήσει το σωστό χρονοδιάγραμμα μεταξύ των δόσεων, και κατά συνέπεια να μην προστατεύονται πλήρως.
(γ) Κορίτσια/γυναίκες που έκαναν το εμβόλιο, ενώ είχαν ήδη προσβληθεί από κάποιον από τους 4 τύπους του HPV (που καλύπτονται από το εμβόλιο), χωρίς να το γνωρίζουν, ίσως δεν μπορούν να έχουν πλήρως την ανοσολογική προστασία που παρέχει το εμβόλιο.
23. Τι άλλο πρέπει να γνωρίζω, τώρα που εμβολιάστηκα;
- Το εμβόλιο παρέχει προστασία από τον ιό HPV, ωστόσο είναι εύλογο ότι δεν θεραπεύει μια ήδη υπάρχουσα λοίμωξη. Ωστόσο υπάρχουν δεδομένα που υποστηρίζουν ότι το εμβόλιο προστατεύει από υποτροπή λοίμωξης από ένα τύπο HPV του εμβολίου, σε περίπτωση που προηγουμένως η γυναίκα έχει απαλλαγεί από αυτόν τον τύπο.
- Μια γυναίκα κινδυνεύει να μολυνθεί από τύπο ιού HPVπου δεν περιέχεται στο εμβόλιο καθ’ όλη τη διάρκεια της σεξουαλικά ενεργής ζωής της.
24. Υπάρχει επίσημη θέση της πολιτείας για τον εμβολιασμό ;
Στη χώρα μας ο εμβολιασμός έναντι του HPV έχει ενταχθεί επίσημα στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών του Υπουργείου Υγείας και αποζημιώνεται πλήρως από τα ασφαλιστικά ταμεία. Τα εμβόλια χορηγούνται δωρεάν σε όλα τα κορίτσια και τις νέες γυναίκες ηλικίας 12 έως 26 ετών .
25. Πώς μπορώ να μάθω περισσότερα;
Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ζητήσουν περισσότερες πληροφορίες από τον ιατρό τους.
Σχετικά links για περισσότερη ενημέρωση:
Άρτεμις Κ. Τσίτσικα
Τσολιά Μαρία
Τσίτσικα Κ. Άρτεμις
