Εφηβική Γυναικολογία: Επιλογές Αντισύλληψης

Ευθύμιος Δεληγεώρογλου

Καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας,

Ιατρική Σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών,

Διευθυντής Β΄ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, «Αρεταίειον» Νοσοκομείο, Αθήνα

Η εφηβεία αποτελεί μια περίοδο κατά την οποία επισυμβαίνουν πολλές σωματικές, συναισθηματικές και ψυχολογικές αλλαγές σε ένα σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσεται η σεξουαλικότητα των νεαρών κοριτσιών, με τη νεαρή γυναίκα να είναι ιδιαίτερα ευάλωτη τόσο απέναντι σε μια πιθανή ανεπιθύμητη κύηση όσο και απέναντι στα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ). Μάλιστα, η διαρκώς μειούμενη ηλικία έναρξης των σεξουαλικών επαφών που παρατηρείται παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια, κρίνει επιτακτική την ανάγκη ορθής σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και ενημέρωσης των εφήβων γύρω από τις αντισυλληπτικές επιλογές τους.

Γενικά, οι αντισυλληπτικές μέθοδοι μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες: τις μη παρεμβατικές μεθόδους (π.χ. διακοπτόμενη συνουσία, αποχή, κ.λ.π.), τις μεθόδους φραγμού (ανδρικό προφυλακτικό, τραχηλικό κάλυμμα, κ.λ.π.), τις ορμονικές μεθόδους (αντισυλληπτικό δισκίο, κολπικός δακτύλιος, επείγουσα αντισύλληψη κ.λ.π.) και τις άλλες μεθόδους (ενδομήτριο σπείραμα). Στην Ελλάδα, η συχνότερα χρησιμοποιούμενη αντισυλληπτική μέθοδος από τους έφηβους είναι η διακοπτόμενη συνουσία, μετά ακολουθεί το ανδρικό προφυλακτικό, ενώ τα ποσοστά χρήσης του αντισυλληπτικού δισκίου αγγίζουν μόλις το 5%, σε αντίθεση με τις Η.Π.Α., όπου το ποσοστό αυτό φτάνει στο 45%. Παράλληλα, άλλες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται ευρέως σε άλλες χώρες, όπως το διαδερμικό αυτοκόλλητο, η ενέσιμη αντισύλληψη (DMPA), ο κολπικός δακτύλιος, το κολπικό διάφραγμα και το τραχηλικό κάλυμμα, έχουν μικρή έως μηδαμινή χρήση στη χώρα μας.

Η χρήση της διακοπτόμενης συνουσίας, όπως ήδη αναφέρθηκε κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των εφήβων στην Ελλάδα με ποσοστό κοντά στο 40%. Μάλιστα, το ποσοστό μιας ανεπιθύμητης κύησης με τη χρήση αυτής της μεθόδου αγγίζει το 20% ανά έτος, ενώ δεν παρέχεται καμία προστασία από τα ΣΜΝ. Το ανδρικό προφυλακτικό, που αποτελεί τη δεύτερη χρησιμοποιούμενη μέθοδο μεταξύ των εφήβων στη χώρα μας, πλεονεκτεί στην προστασία έναντι των ΣΜΝ, ενώ αγοράζεται εύκολα από τους έφηβους χωρίς να απαιτείται ιατρική συνταγή. Το ποσοστό αποτυχίας του, όταν χρησιμοποιείται ιδανικά είναι 2%, ενώ με την τυπική χρήση φτάνει το 18%, ποσοστό που μπορεί να είναι ακόμα υψηλότερο στους εφήβους.

Όσον αφορά τις ορμονικές μεθόδους αντισύλληψης, το αντισυλληπτικό δισκίο κατέχει την τρίτη θέση παγκοσμίως, μολονότι τα ποσοστά του είναι πολύ χαμηλά στη χώρα μας. Το ποσοστό αποτυχίας του με την ιδανική χρήση είναι μόλις 0,1%, ωστόσο η αναγκαιότητα καθημερινής λήψης αυξάνει αυτό το ποσοστό σε 6-8% μεταξύ των εφήβων. Μολονότι, το κύριο μειονέκτημά του είναι η μη προστασία από τα ΣΜΝ, πλεονεκτεί στη βελτίωση των εμμηνορρυσιακών διαταραχών, της δυσμηνόρροιας, της ακμής και του δασυτριχισμού, ενώ μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του ενδομητρίου και των ωοθηκών. Ωστόσο, υπάρχουν ορμονικές μέθοδοι, που έχουν προσαρμοστεί στον τρόπο ζωής και τις ανάγκες των εφήβων και των γυναικών. Μία από αυτές είναι ο κολπικός δακτύλιος (NuvaRing©), που περιέχει το οιστρογόνο αιθινυλοιστραδιόλη και το προγεσταγόνοετονογεστρέλη. Τοποθετείται στον κόλπο της εφήβου για διάστημα 3 εβδομάδων και αφαιρείται για μια εβδομάδα, στην οποία η έφηβη έχει εμμηνορρυσία. Πλεονεκτεί στη συμμορφωσιμότητα, καθώς απαιτεί τοποθέτηση μόνο μία φορά το μήνα, οι έφηβες έχουν μικρότερη έκθεση σε οιστρογόνα και επιπλέον δεν βιώνουν τις συστηματικές ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορούν να παρατηρηθούν με το αντισυλληπτικό δισκίο και το διαδερμικό αυτοκόλλητο.

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στις μακράς διάρκειας αναστρέψιμες αντισυλληπτικές μεθόδους και κυρίως στο ενδομήτριο σπείραμα. Υπάρχουν δύο είδη ενδομητρίων σπειραμάτων (IUD), που παρέχουν μακράς διάρκειας αντισυλληπτική δράση και τοποθετούνται εντός της ενδομήτριας κοιλότητας, κατάλληλα για έφηβες που έχουν ξεκινήσει τις σεξουαλικές τους επαφές. Το ένα εξ’αυτών εμπεριέχει χαλκό, ενώ το άλλο εκλύει λεβονοργεστρέλη. Μάλιστα, πρόσφατα κυκλοφορήθηκε στις Η.Π.Α. και αναμένεται και στην Ελλάδα, ένα ενδομήτριο σπείραμα λεβονοργεστρέλης μικρότερων διαστάσεων, ιδανικό για τις εφήβους. Η δράση τους ασκείται μέσω της τροποποίησης της κινητικότητας του σπέρματος, ενώ το ενδομήτριο σπείραμα που εκκρίνει λεβονοργεστρέλη, διαφοροποιεί το μικροπεριβάλλον του ενδομητρίου εμποδίζοντας την εμφύτευση. Θεωρούνται ασφαλείς, με ελάχιστες αντενδείξεις στη χρήση τους και δεν αυξάνουν τον κίνδυνο πυελικής φλεγμονώδους νόσου, όπως θεωρείτο παλαιότερα

Συμπερασματικά, είναι σημαντικό να επικεντρωθούμε στην προαγωγή της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης των εφήβων, δίνοντας βάση στην ενημέρωσή τους γύρω από κάθε αντισυλληπτική μέθοδο, με ιδιαίτερη μνεία στην ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους. Οι έφηβοι θα πρέπει να ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν το ανδρικό προφυλακτικό σε κάθε σεξουαλική τους επαφή, ώστε να μειωθούν στο ελάχιστο τα κρούσματα ΣΜΝ, σε συνδυασμό όμως με κάποια ορμονική η μακράς διάρκειας αντισυλληπτική μέθοδο, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο μιας ανεπιθύμητης κύησης και εν προκειμένω μιας πιθανής τεχνητής έκτρωσης.

Βιβλιογραφία:

1.Committee opinion no. 539: adolescents and long-acting reversible contraception: implants and intrauterine devices. Committee on Adolescent Health Care Long-Acting Reversible Contraception Working Group, The American College of Obstetricians and Gynecologists. Obstet Gynecol. 2012 Oct;120(4):983-8.

2.American Teens' Sexual and Reproductive Health, May 2014. The Alan Guttmacher Institute. Available in https://www.guttmacher.org/pubs/FB-ATSRH.pdf.

3.Experiencing sexuality in youth living in Greece: contraceptive practices, risk taking, and psychosocial status. Tsitsika A, Andrie E, Deligeoroglou E et al. J PediatrAdolesc Gynecol. 2014 Aug;27(4):232-9.

4.Factors related to contraceptive methods among female higher education students in Greece. Donadiki EM, Jimenez-Garcıa R, VelonakisEG,et al. J PediatrAdolesc Gynecol. 2013 Dec;26(6):334-9.

5.CDC Vital Signs, April 2015. Preventing Teen Pregnancy: A Key Role for Health Care Providers. Available in http://www.cdc.gov/vitalsigns/larc/.

6.Contraception for adolescents. Committee on Adolescence. Pediatrics. 2014 Oct;134(4):e1244-56.

National Institute for Health and Care Excellence (NICE) Guidelines: Long Acting Reversible Contraception (September 2014 update) Available in:http://www.nice.org.uk/guidance/cg30/resources/guidance-longacting-reversible-contraception-update-pdf.