Εμβολιασμός έναντι του HPV: νέες προκλήσεις

Βάνα Παπαευαγγέλου

Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Λοιμωξιολογίας

Διευθύντρια Γ΄ Παιδιατρικής Κλινικής Παν/μίου Αθηνών Γ.Ν. «Αττικόν»

Εισαγωγή

Η πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας που παλαιότερα βασιζόταν στην έγκαιρη διάγνωση με το τεστ Παπανικολάου, ενισχύεται με τον εμβολιασμό ο οποίος καταπολεμά την αιτία της νόσου.

Ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας προκαλείται από τον ιό HPV. Ο ιός αυτός είναι πολύ διαδεδομένος και μεταδίδεται μέσω της σεξουαλικής επαφής, ακόμη και αν δεν είναι ολοκληρωμένη. Έως και το 80% των γυναικών θα προσβληθεί από τον ιό HPV κάποια στιγμή στη ζωή του, ενώ το υψηλότερο ποσοστό μόλυνσης με τον HPV διαπιστώνεται στις ηλικίες 18-24 ετών. Φυσικά, δεν οδηγούν όλες οι λοιμώξεις σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού αντιμετωπίζει τις περισσότερες από αυτές. Κάποιες, όμως, ενδέχεται να προκαλέσουν καρκίνο. Αυτήν την πιθανότητα έρχεται να απομακρύνει ο εμβολιασμός και το τεστ Παπανικολάου.

Στην Ελλάδα κυκλοφορούν δύο εμβόλια ασφαλή και αποτελεσματικά. Συστείνεται ο εμβολιασμός με δύο δόσεις εμβολίου με μεσοδιάστημα 6 μηνών σε κορίτσια που ξεκινούν τον εμβολιασμό σε ηλικία <15 ετών ενώ για κορίτσια >15 ετών συνιστάται η χορήγηση τριών δόσεων με σχήμα 0-2-6. Μέσα στο 2017 αναμένεται να κυκλοφορήσει το HPV9 που θα αντικαταστήσει το HPV4. To εμβόλιο αυτό θα παρέχει επιπλέον κάλυψη για τους τύπους 31, 33, 45, 52 και 58 που ευθύνονται για ≈ 15% καρκίνους τραχήλου μήτρας. Μικρότερο το όφελος που αναμένεται για τα αγόρια. Το εμβόλιο αυτό χορηγείται σε τρεις δόσεις 0-2-6.

Τι μάθαμε μετά από 10 χρόνια κυκλοφορίας των εμβολίων έναντι HPV

Σήμερα, 10 χρόνια μετά την κυκλοφορία των εμβολίων έναντι του HPV έχουμε πολλά δεδομένα ασφάλειας αλλά και αποτελεσματικότητας τους.

1) Ασφάλεια εμβολίων

Αναφορικά με την ασφάλεια των εμβολίων Μέχρι σήμερα έχουν χορηγηθεί περισσότερα απο 100 εκατομμύρια δόσεις εμβολίου. Υπάρχουν πολυάριθμα παγκόσμια δίκτυα παρακολούθησης ανεπιθύμητων ενεργειών των εμβολιασμών (φαρμακοεπαγρύπνιση) που προοπτικά και ενεργητικά ελέγχουν την ασφάλεια των εμβολίων και βεβαιώνουν την ασφάλεια τους. Μέχρι σήμερα οι συχνότερεςανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν ήπιες τοπικές παρενέργειες είναι τα τοπικά σημεία φλεγμονής (πόνος, ερυθρότητα, οίδημα). Δεν υπάρχει καμμία ένδειξη συσχέτιση μεταξύ χορήγησης του εμβολίου και εμφάνισης άλλης οξείας ή μακροχρόνιας ανεπιθύμητης ενέργειας.

2) Κλινική αποτελεσματικότητα

Πολλές μελέτες μέχρι σήμερα έχουν ήδη καταδείξει ότι σε περιοχές με υψηλή εμβολιαστική κάλυψη, η χορήγηση του εμβολιασμού πέτυχε:

• Μείωση της επίπτωσης των κονδυλωμάτων
• Μείωση της επίπτωσης ανίχνευσης ογκογόνων στελεχών του HPV σε τραχηλικά επιχρίσματα
• Μείωση της επίπτωσης προκαρκινικών βλαβών

Προκλήσεις του μέλλοντος:

1. Αύξηση εμβολιαστικής κάλυψης

Αν και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται δειλά δειλά μια σταδιακή αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης έναντι του HPV τόσο παγκοσμίως όσο και στη χώρα μας, είναι αναγκαίο η εμβολαιστική κάλυψη να συνεχίσει να αυξάνεται αλλά και να παραμείνει υψηλή. Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης ο εμβολιασμός νεαρών κοριτσιών πριν την έναρξη ενεργού σεξουαλικής δραστηριότητας.

2. Συμμόρφωση με δευτερογενή πρόληψη με το ΠΑΠ τεστ 

Ο τακτικός έλεγχος με το τεστ Παπανικολάου επιτρέπει τον εντοπισμό αλλοιώσεων ή προκαρκινικών βλαβών στον τράχηλο, με αποτέλεσμα την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου τραχήλου. Αναμφίβολα η εξέταση αυτή έχει συνεισφέρει τα μέγιστα ανιχνεύοντας τις προκαρκινικές αλλοιώσεις και επιτρέποντας έτσι την έγκαιρη θεραπεία τους, μειώνοντας σημαντικά τη θνητότητααπό τη νόσο. Δεν υπάρχει αμφιβολία όμως ότι οι ψυχολογικές επιπτώσεις της ίδιας της διαδικασίας λήψης του δείγματος για το τεστ Παπανικολάου, της αναμονής των αποτελεσμάτων, της ενδεχόμενης επανεξέτασης και τελικώς της ίδιας της διάγνωσης είναι πολλαπλές και ιδιαίτερα σημαντικές για πολλές γυναίκες.

Μελέτες έχουν δείξει ότι συνδυάζοντας τον εμβολιασμό με το τεστ Παπανικολάου, η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας αναμένεται να μειωθεί κατά 94%.

3. Συνεχής επιδημιολογική επιτήρηση

Θα μας προσφέρει γνώση σχετικά με τη συνεχιζόμενη μείωση της επίπτωσης των προκαρκινικών βλαβών τραχήλου μήτρας στις νεαρές γυναίκες. Όμως περιμένουμε να δούμε (2020-2022) μείωση της επίπτωσης του καρκίνου τραχήλου.

Στο μέλλον, η επιδημιολογική επιτήρηση θα αξιολογήσει την επίδραση του μαζικού εμβολιασμού και των δύο φύλων σε χώρες που συμπεριέλαβαν και εμβολιασμό αγοριών. Ενδιαφέρον θα έχει η σύγκριση με χώρες που επέλεξαν τον αποκλειστικό εμβολιασμό γυναικών.