Πως να ενισχύσετε την ψυχική ανθεκτικότητα του παιδιού σας
Φλώρα Μπακοπούλου
Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής
Επιστημονική Υπεύθυνη Ειδικού Κέντρου Εφηβικής Ιατρικής (Ε.Κ.Ε.Ι.)
Έδρα UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής
Α΄ Παιδιατρική Κλινική Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»
Η εφηβεία είναι μια έντονα προγραμματισμένη, βιολογική διαδικασία, που επηρεάζει τη συμπεριφορά, τη συναισθηματική ευεξία και τη γενικότερη υγεία με πολλούς τρόπους. Αντίθετα με την κοινή πεποίθηση πως η ανάπτυξη του εγκεφάλου ολοκληρώνεται στην παιδική ηλικία, έχει διαπιστωθεί πως η πλήρης εγκεφαλική ωρίμανση καθυστερεί έως τα 25 έτη. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας η ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος και των λοιπών βιολογικών συστημάτων αλληλεπιδρούν με την κοινωνική ανάπτυξη νέων συμπεριφορών ώστε να επιτραπεί στον έφηβο η μετάβαση για να λειτουργήσει ως παραγωγικός ενήλικας. Η σύγχρονη όμως έννοια της εφηβείας μεταβάλλεται ραγδαία αφού η πολυπλοκότητα της σύγχρονης κοινωνίας, η οικογενειακή κρίση, η πίεση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η πολυπολιτισμική κοινωνία, η ανεργία, η φτώχια, η προσδοκία παρατεταμένης μόρφωσης και καθυστερημένης αναπαραγωγικής διαδικασίας οδηγούν σε καθυστέρηση της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης των νέων ατόμων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η βιολογική ενήβωση, δηλαδή το νευροενδοκρινικό στοιχείο της εφηβείας να προηγείται σημαντικά της ηλικίας επιτυχούς λειτουργικότητας ως ενηλίκου, δηλαδή της ψυχοκοινωνικής ωρίμανσης του εφήβου, δημιουργώντας μια αναντιστοιχία (mismatch) που θεωρείται πως συμβάλλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη ψυχικών διαταραχών των νέων. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ψυχικές διαταραχές αυξάνουν κατακόρυφα κατά τη διάρκεια της εφηβείας και επιβαρύνουν τα νέα άτομα 10-24 ετών κατά μεγάλο ποσοστό (45%).
Η σύγχρονη προσέγγιση στα προβλήματα ψυχικής υγείας και συμπεριφοράς των εφήβων έχει μετακινηθείπέρα από την παραδοσιακή μείωση των παραγόντων κινδύνου και επικεντρώνεται στο ίδιο το άτομο, τονίζοντας τη σημασία της ενίσχυσηςπροστατευτικών παραγόντων που προέρχονται από τα τρία επίπεδα επιρροής -του ατόμου, της οικογένειας και της κοινότητας. Το «κίνημα» της ψυχικής ανθεκτικότητας ξεκίνησε σαν μια προσπάθεια να διευκρινιστεί γιατί παιδιά και έφηβοι που εκτίθενται σε αρνητικές περιβαλλοντικές επιδράσεις μπορεί να κατορθώσουν διαφορετικά επίπεδα επιτυχίας και ευτυχίας. Μελετήθηκε ποιες ήταν οι προστατευτικές δυνάμεις στις ζωές τους που τους θωράκισαν από τα λάθη και δεν εμφάνισαν τις αναμενόμενες ανεπιθύμητες εκβάσεις που σχετίζονται με τις καταστάσεις αυτές. Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι μια πολυδιάστατη έννοια που εμπεριέχει την έκθεση στην αντιξοότητα και την εκδήλωση θετικής προσαρμοστικής έκβασης, ηικανότητα του ατόμου να επανακάμπτει από τις αντιξοότητες και να εκδηλώνει συμπεριφορές που προάγουν την υγεία του. Η εστίαση στην ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας των νέων θεωρείται κεντρικής σημασίας για την επιτυχία ορισμένων από τους πρόσφατους Στόχους Αειφόρου Ανάπτυξης του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) έως το 2030 (WorldYouthReport, UnitedNations 2016).
Η προσέγγιση με βάση την ψυχική ανθεκτικότητα εστιάζεται στους γονείς και την οικογένεια ως τις σημαντικότερες δυνάμεις στη ζωή των εφήβων που μπορούν να τους προστατεύσουν από επιβλαβείς καταστάσεις και συμπεριφορές.Οι γονείς πρέπει να βοηθούν τα παιδιά και τους εφήβους τους να αναγνωρίσουν ότι κατέχουν διάφορες ικανότητες και εσωτερικές δυνάμεις και να τους ενισχύουν να αναπτύξουν τους παρακάτω τομείς ψυχικής ανθεκτικότητας θέτοντας ανάλογα ερωτήματα σχετικά με το γονεϊκό τους ρόλο:
Επάρκεια (Competence) |
Επάρκεια είναι η δεξιότητα της αποτελεσματικής αντιμετώπισης καταστάσεων. Αποκτάται μέσω της πραγματικής εμπειρίας. |
Συλλογισθείτε τα παρακάτω ερωτήματα: |
Βοηθώ τον έφηβο να εστιάσει στις δυνάμεις του και να χτίσει πάνω σε αυτές; |
Παρατηρώ τι κάνει σωστά ή εστιάζω μόνο στα λάθη του; |
Όταν επισημαίνω ένα λάθος του, είμαι σαφής και συγκεκριμένος ή δείχνω πως κάνει τα πάντα λάθος; |
Τον βοηθάω να αναγνωρίσει τι κάνει για τον εαυτό του; |
Τον βοηθάω να χτίσει τις απαραίτητες εκπαιδευτικές, κοινωνικές και κατευναστικές του στρες δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να γίνει επαρκής; |
Τον ενισχύω να παίρνει τις δικές του αποφάσεις ή υποτιμώ την επάρκειά του κάνοντας κηρύγματα; |
Τον αφήνω να κάνει ασφαλή λάθη ώστε να μπορεί να διορθώνει τον εαυτό του ή προσπαθώ να τον προστατεύσω από κάθε παγίδα; |
Καθώς προσπαθώ να τον προστατεύσω μήπως του στέλνω το μήνυμα ότι δεν πιστεύω πως μπορεί να τα βγάλει πέρα; |
Αναγνωρίζω τις επάρκειες του κάθε παιδιού μου χωρίς να το συγκρίνω με τα αδέρφια του; |
Αυτοπεποίθηση (Confidence) |
Αυτοπεποίθηση είναι η ακέραιη πίστη του ατόμου στις ικανότητές του και έχει τις ρίζες της στην επάρκεια. Οι έφηβοι αποκτούν αυτοπεποίθηση αποδεικνύοντας την επάρκειά τους σε πραγματικές καταστάσεις. |
Συλλογισθείτε τα παρακάτω ερωτήματα: |
Βλέπω το καλύτερο στο παιδί μου για να μπορέσει το ίδιο να δει το καλύτερο στον εαυτό του; |
Εκφράζω ξεκάθαρα στον έφηβο ότι περιμένω από αυτόν τις καλύτερες αξίες (όχι επιτεύγματα αλλά προσωπικές αξίες, όπως δικαιοσύνη, ακεραιότητα, επιμονή και καλοσύνη); |
Τον βοηθώ να αναγνωρίσει τι έκανε καλά και σωστά; |
Του φέρομαι σαν να είναι ανίκανος ή μήπως ως νέο που μαθαίνει να κυβερνά τον κόσμο του; |
Τον επαινώ αρκετά συχνά; Τον επαινώ ειλικρινά για συγκεκριμένα επιτεύγματα ή του δίνω τόσο ασαφείς επαίνους που δε φαίνονται αυθεντικοί; |
Τον ενθαρρύνω να προσπαθήσει λίγο παραπάνω επειδή πιστεύω ότι μπορεί να πετύχει;Έχω ρεαλιστικά υψηλές προσδοκίες; |
Τον πιέζω ακούσια να κάνει περισσότερα από αυτά που μπορεί να αντεπεξέλθει ρεαλιστικά, κάνοντάς τον να σκοντάψει και να χάσει την αυτοπεποίθησή του; |
Όταν πρέπει να τον επικρίνω, εστιάζω μόνο σε αυτά που κάνει λάθος ή του υπενθυμίζω παράλληλα ότι είναι ικανός να τα πάει καλά; |
Αποφεύγω να του ενσταλάξω ντροπή; |
Σύνδεση (Connection) |
Οι στενοί δεσμοί με την οικογένεια, τους φίλους, το σχολείο και την κοινότητα δημιουργούν στον έφηβο μια αίσθηση ασφάλειας που παράγει ισχυρές αξίες και τον αποτρέπει από την αναζήτηση καταστροφικών εναλλακτικών της αγάπης και της προσοχής. |
Συλλογισθείτε τα παρακάτω ερωτήματα: |
Χτίζουμε μια αίσθηση σωματικής και συναισθηματικής ασφάλειας μέσα στο σπίτι μας; |
Γνωρίζει το παιδί μου ότι το αγαπάω τρελλά; |
Επιτρέπω στον έφηβο να έχει και να εκφράζει όλους τους τύπους των συναισθημάτων του ή καταπιέζω τα δυσάρεστα συναισθήματα; Μαθαίνει ότι το να πηγαίνει σε άλλα άτομα για συναισθηματική υποστήριξη στις δύσκολες στιγμές είναι ωφέλιμο ή μήπως ότι είναι ντροπή; |
Κάνουμε τα πάντα για να διευθετήσουμε τις συγκρούσεις μέσα στην οικογένειά μας και δουλεύουμε για να λύνουμε τα προβλήματα αντί να τα αφήνουμε να γίνονται μεγαλύτερα; |
Έχουμε μια τηλεόραση και ένα κέντρο ψυχαγωγίας σε κάθε δωμάτιο ή δημιουργούμε έναν κοινό χώρο όπου η οικογένεια περνάει κάποιο χρόνο όλη μαζί; |
Ενθαρρύνω τον έφηβο να συμμετέχει στις διάφορες εθνικές, θρησκευτικές ή πολιτιστικές ομάδες στις οποίες ανήκουμε; |
Αποτρέπω τον έφηβο από το αναπτύξει στενές σχέσεις με άλλους ή καλλιεργώ και άλλες υγιείς σχέσεις που γνωρίζω ότι θα ενισχύσουν τα θετικά μου μηνύματα; |
Χαρακτήρας (Character) |
Οι έφηβοι χρειάζονται μια θεμελιακή αίσθηση του σωστού και του λάθους για να κάνουν φρόνιμες επιλογές, να συνεισφέρουν στον κόσμο και να γίνουν ώριμοι ενήλικες. Ο έφηβοι με χαρακτήρα έχουν μεγαλύτερη άνεση στο να εμμένουν στις αξίες τους και να επιδεικνύουν στάση ενδιαφέροντος προς τους άλλους. |
Συλλογισθείτε τα παρακάτω ερωτήματα: |
Βοηθάω τον έφηβο να καταλάβει πως οι συμπεριφορές του επηρεάζουν τους άλλους ανθρώπους τόσο με καλό όσο και κακό τρόπο; |
Βοηθάω τον έφηβο να αναγνωρίσει τον εαυτό του ως ένα άτομο που νοιάζεται για τους άλλους; |
Του επιτρέπω να αποσαφηνίσει τις δικές του αξίες; |
Του επιτρέπω να σκεφτεί ποιο είναι το σωστό και ποιο το λάθος, πέρα από την άμεση ικανοποίηση ή τις εγωιστικές ανάγκες; |
Του δείχνω καθαρά πόσο τον υπολογίζω, ώστε να αποτελέσω πρότυπο για τη σπουδαιότητα του να ενδιαφέρεσαι για τους άλλους; |
Του επισημαίνω τη σημασία της κοινωνίας; |
Τον βοηθώ να αναπτύξει μια αίσθηση πνευματικότητας; |
Προσέχω να αποφεύγω ρατσιστικές ή απεχθείς δηλώσεις ή στερεότυπα; |
Συμβολή (Contribution) |
Οι έφηβοι που κατανοούν τη σπουδαιότητα της προσωπικής συμβολής αποκτούν μια αίσθηση σκοπού που μπορεί να τους κινητοποιήσει. |
Συλλογισθείτε τα παρακάτω ερωτήματα: |
Μεταδίδω στον έφηβο ότι πολλοί άνθρωποι στον κόσμο δεν έχουν τόση ανθρώπινη επαφή, χρήματα, ελευθερία και ασφάλεια όσο χρειάζονται; |
Διδάσκω τη σημαντική αξία του να περιποιείσαι τους άλλους; |
Κάνω σαφές στον έφηβο ότι πιστεύω πως μπορεί να βελτιώσει τον κόσμο; |
Δημιουργώ ευκαιρίες ώστε κάθε έφηβος να συμβάλλει με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο; |
Αντιμετώπιση (Coping) | |
Οι έφηβοι που μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν το στρες αποτελεσματικά είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για να ξεπεράσουν τις προκλήσεις της ζωής. Η καλύτερη προστασία έναντι ανασφαλών, ανησυχητικών συμπεριφορών είναι ένα ευρύ ρεπερτόριο θετικών, προσαρμοσμένων στρατηγικών αντιμετώπισης των καταστάσεων. | |
Συλλογισθείτε τα παρακάτω ερωτήματα: | |
Δίνω το παράδειγμα θετικών στρατηγικών αντιμετώπισης σε σταθερή βάση; | |
Καθοδηγώ τον έφηβο ώστε να αναπτύξει θετικές, αποτελεσματικές στρατηγικές διαχείρισης; | |
Πιστεύω ότι το να του λέω να σταματήσει τις αρνητικές συμπεριφορές θα ωφελήσει; | |
Αναγνωρίζω ότι για πολλούς νέους ανθρώπους οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές είναι προσπάθειες να ανακουφιστούν από το στρες και τον πόνο στη ζωή τους; | |
Αν ο έφηβος έχει υιοθετήσει αρνητικές συμπεριφορές, τον καταδικάζω γι’ αυτό;Όταν το κάνω, αναγνωρίζω ότι μπορεί μόνο να αυξάνω την αίσθηση ντροπής του και συνεπώς να τον οδηγώ σε μεγαλύτερη αρνητικότητα; | |
Δίνω το παράδειγμα της επίλυσης των προβλημάτων βήμα προς βήμα ή απλώς αντιδρώ συναισθηματικά όταν είμαι φορτισμένος; | |
Αποτελώ υπόδειγμα για τη σημασία της φροντίδας του σώματός μας μέσω της άσκησης, της καλής διατροφής και του επαρκούς ύπνου; Δίνω το παράδειγμα τεχνικών χαλάρωσης; | |
Παροτρύνω τη δημιουργική έκφραση; | |
Αποτελώ πρότυπο του πώς διατηρώ τον έλεγχο αντί να ανταποκρίνομαι παρορμητικά ή βιαστικά στις στρεσογόνες καταστάσεις; | |
Δημιουργώ ένα οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο το να μιλάει, να ακούει και να μοιράζεται κανείς είναι ασφαλές και παραγωγικό; |
Έλεγχος (Control) |
Όταν οι έφηβοι συνειδητοποιούν ότι αυτοί μπορούν να ελέγξουν την έκβαση των αποφάσεων και πράξεών τους, είναι πιθανότερο να μάθουν πως έχουν την ικανότητα να κάνουν αυτό που χρειάζεται για να επανακάμψουν. Αν οι γονείς παίρνουν όλες τις αποφάσεις, οι έφηβοι χάνουν τις ευκαιρίες να αποκτήσουν τον έλεγχο. Ένας έφηβος που νιώθει ότι πάντα κάτι του συμβαίνει τείνει να γίνεται παθητικός, απαισιόδοξος και καταθλιπτικός. Θεωρεί τον έλεγχο ως κάτι εξωτερικό - οτιδήποτε κάνει δεν έχει πραγματικά σημασία επειδή δεν έχει τον έλεγχο του αποτελέσματος. Ο ανθεκτικός έφηβος γνωρίζει ότι έχει εσωτερικό έλεγχο. Με τις επιλογές και τις πράξεις του προσδιορίζει το αποτέλεσμα και γνωρίζει ότι μπορεί να κάνει τη διαφορά. |
Συλλογισθείτε τα παρακάτω ερωτήματα: |
Βοηθώ τον έφηβο να καταλάβει ότι τα γεγονότα της ζωής δεν είναι εντελώς τυχαία και ότι τα περισσότερα πράγματα συμβαίνουν ως άμεσο αποτέλεσμα των πράξεων και των επιλογών κάποιου; |
Βοηθώ το παιδί μου να καταλάβει ότι δεν ευθύνεται για πολλές από τις άσχημες καταστάσεις στη ζωή του (όπως η διάσταση ή το διαζύγιο των γονιών); |
Τον βοηθώ να σκεφτεί το μέλλον αλλά να κάνει ένα βήμα κάθε φορά; |
Τον βοηθώ να αναγνωρίσει ακόμα και τις μικρές του επιτυχίες, έτσι ώστε να συνειδητοποιήσει ότι μπορεί να πετύχει; |
Βοηθώ τον έφηβο να καταλάβει ότι κανένας δεν μπορεί να ελέγχει όλες τις καταστάσεις αλλά ότι καθένας μπορεί να αλλάζει τις πιθανότητες επιλέγοντας θετικές ή προστατευτικές συμπεριφορές; |
Καταλαβαίνω ότι η πειθαρχία σχετίζεται με τη διδασκαλία και όχι την τιμωρία ή τον έλεγχο; Χρησιμοποιώ την πειθαρχία ως τρόπο για να βοηθήσω τον έφηβο να καταλάβει ότι οι πράξεις του προκαλούν συγκεκριμένες συνέπειες; |
Οι έφηβοι πρέπει να νιώσουν επάρκεια για να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση. Χρειάζονται βαθιά σύνδεση με τουλάχιστον έναν ενήλικο για να ενισχύσουν την επάρκεια. Χρειάζονται χαρακτήρα για να μάθουν πώς να συμβάλλουν στις οικογένειές τους και στον κόσμο, και ο χαρακτήρας σφυρηλατείται μέσω των βαθιών συνδέσεων με τους άλλους. Η συμβολή χτίζει το χαρακτήρα και δυναμώνει περαιτέρω τις συνδέσεις. Οι έφηβοι που συμβάλλουν στις κοινωνίες αποκτούν αυτοπεποίθηση καθώς νιώθουν όλο και πιο επαρκείς και αυτό τους δίνει μια αυξημένη αίσθηση ελέγχου. Οι έφηβοι με αίσθηση ελέγχου πιστεύουν στην ικανότητά τους να λύνουν τα προβλήματα, έτσι ώστε να αντιμετωπίζουν επίμονα ένα πρόβλημα μέχρι να βρούνε μια λύση. Αυτό αυξάνει την αυτοπεποίθησή τους, ενισχύει την ικανότητά τους να ελέγχουν το περιβάλλον τους και ούτω καθ΄εξής.
Οι γονείς είναι οι πιο σημαντικές πηγές αγάπης, υποστήριξης και καθοδήγησης για τους εφήβους και γι’ αυτό έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στη δόμηση της ψυχικής τους ανθεκτικότητας.Οι γονείς δεν μπορούν και δεν πρέπει να επιχειρούν έναν άκαμπτο έλεγχο των πράξεων, των συναισθημάτων, των σκέψεων ή των επιλογών των εφήβων, αν θέλουν να τους βοηθήσουν να γίνουν πιο ανθεκτικοί. Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας εξαρτάται από την παραίτηση των γονιών από τον αυστηρό έλεγχο για χάρη της καθοδήγησης, της προσοχής και της υποστήριξης, έτσι ώστε οι έφηβοι να έχουν ευκαιρίες να δοκιμάσουν τον εσωτερικό τους έλεγχο.
Διακρίνονται τέσσερα γονικά στυλ, τέσσερις δηλαδή γονικοί τρόποι ανατροφής:
Αυταρχικός (Authoritarian) Ο αυταρχικός γονέας προσπαθεί να διαμορφώσει τη συμπεριφορά του εφήβου με βάση ένα προκαθορισμένο, συνήθως απόλυτο, πρότυπο συμπεριφοράς. Χρησιμοποιεί τιμωρητικές μεθόδους για να συμμορφώνει τον έφηβο σε περίπτωση ανυπακοής του στο πρότυπο αυτό. Δεν ενθαρρύνει το διάλογο, γιατί πιστεύει πως ο έφηβος πρέπει να σέβεται και να αποδέχεται τις απόψεις του. |
Παραχωρητικός (Permissive) Ο παραχωρητικός γονέας δείχνει αγάπη και υποστήριξη αλλά συχνά αντιμετωπίζει τον έφηβο σαν φίλο, αποφεύγει να συγκρουστεί μαζί του και δε θέτει κατάλληλα όρια. |
Αδιάφορος (Disengaged) Ο αδιάφορος γονέας είναι πολύ απασχολημένος με άλλες δραστηριότητες για να προσέξει τη συμπεριφορά του εφήβου και να θέσει όρια. Αν όμως προκύψουν μείζονα προβλήματα μπορεί να φερθεί σκληρά και αντιφατικά στον έφηβο. |
Διαλεκτικός (Authoritative) Ο διαλεκτικός γονέας θέτει λογικά όρια, περιμένει καλή συμπεριφορά, προσφέρει πολλή αγάπη, ενθαρρύνει το διάλογο και την ανεξαρτησία αλλά όταν πρόκειται για μεγάλα ζητήματα θεσπίζει ο ίδιος τους κανόνες. |
Οι έφηβοι που αναθρέφονται από αυταρχικούς γονείς μπορεί να είναι πειθαρχημένοι αλλά συνήθως είναι απρόθυμοι ή ανίκανοι να πάρουν πρωτοβουλίες στη ζωή τους και μπορεί αντί αυτού να αναζητούν φιγούρες εξουσίας για να τους ελέγχουν και στην ενήλικο ζωή. Ορισμένες φορές μπορεί να επαναστατήσουν άγρια. Οι έφηβοι που αναθρέφονται από παραχωρητικούς γονείς, γνωρίζουν πόσο αγαπητοί είναι αλλά ορισμένες φορές εξαναγκάζονται να αυτοελέγχονται μέσω της ενοχής και επιθυμούν όρια. Ενώ φαίνεται καλός τρόπος βραχυπρόθεσμα, μπορεί να αναθρέψει πιο νευρωτικούς εφήβους. Όταν οι γονείς δε θέτουν όρια, οι έφηβοι πρέπει να θέσουν τα δικά τους, χωρίς να έχουν την εμπειρία της ζωής που υποδεικνύει πού πρέπει να τεθούν αυτά τα όρια. Οι έφηβοι με αδιάφορους γονείς μπορεί να ωθήσουν τη συμπεριφορά τους στα άκρα για να τραβήξουν την προσοχή που εκλιπαρούν από τους γονείς.
Οι γονείς που το στυλ τους κλίνει προς το αυταρχικό, παραχωρητικό ή αδιάφορο μοντέλο, πρέπει να σκεφτούν πώς να γίνουν πιο διαλεκτικοί. Οι έφηβοι που αναθρέφονται από διαλεκτικούς γονείς είναι περισσότερο πιθανό να γίνουν ψυχικά ανθεκτικοί και να μην εμπλακούν σε ανησυχητικές συμπεριφορές. Το ισορροπημένο, διαλεκτικό μοντέλο απαιτεί πολλή αγάπη και προσοχή, και ευκαιρίες να κερδίσουν περισσότερη ανεξαρτησία, με στενή επιτήρηση και ξεκάθαρα όρια. Οι γονείς κάνουν μεγάλη χάρη στους εφήβους θέτοντας κατάλληλα όρια. Τα ξεκάθαρα όρια δημιουργούν μια αίσθηση ασφάλειας γιατί οι έφηβοι θέλουν να ξέρουν πού στέκονται. Επίσης, το να ακούνε τους εφήβους με προσοχή είναι πιο σημαντικό από οτιδήποτε μπορούν να πουν οι γονείς. Αυτό πρέπει να εφαρμόζεται τόσο σε καταστάσεις ρουτίνας όσο και σε στιγμές κρίσης.Τίποτα από αυτά που λένε οι γονείς δεν είναι τόσο σημαντικά όσο αυτά που τους βλέπουν οι έφηβοι να κάνουν οι ίδιοι σε καθημερινή βάση.
Πέρα από τη γνώση που ο οποιοσδήποτε «ειδικός» μπορεί να προσφέρει, κάθε γονέας πρέπει να εμπιστεύεται το δικό του ένστικτο που πηγάζει από τη γνώση του δικού του παιδιού. Οι περισσότεροι γονείς προσπαθούν να προσφέρουν το καλύτερο για τα παιδιά τους, και πολλοί αισθάνονται ενοχές όταν δεν είναι σε θέση να το πράξουν. Στη σύγχρονη κοινωνία που ο στόχος της τελειότητας τόσο στην επαγγελματική όσοκαι στην προσωπική ζωή φαίνεται να είναι ο κανόνας, η έννοια των «αρκετά καλώνγονέων»(goodenoughparents) διαλάθει της προσοχής. Οι αρκετά καλοί γονείς δεν είναι οι μέτριοι γονείς αλλά αυτοί που ασκούν το γονεϊκό τους ρόλο με ορθολογική και όχι ψυχαναγκαστική συμπεριφορά. Η προσέγγιση του «αρκετά καλού γονέα» οδηγεί σε συνεχή βελτίωση του γονεϊκού προτύπου σε αντίθεση με την αναζήτηση της ψευδαίσθησης της τελειότητας.
Κανένα σύγγραμμα δεν μπορεί να διδάξει τη γονεϊκότητα. Οι γονείς ανακαλύπτουν τη φροντίδα την ημέρα που ένα μωρό έρχεται στη ζωή τους. Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και γίνονται έφηβοι η μεγαλύτερη πρόκληση για τους γονείς είναι να μάθουν πώς να λένε «Είσαι δυνατός, μπορείς να σταθείς μόνος σου». Οι γονείς χτίζοντας την ψυχική ανθεκτικότητα των εφήβων τους προετοιμάζουν να σταθούν μόνοι τους, ακόμα και να τρέξουν. Δεν πρέπει όμως να ξεχνούν ποτέ ότι οι έφηβοι αντλούν την ασφάλεια και την αυτοπεποίθηση για να μπορέσουν να τρέξουν, να είναι δυνατοί και να επιτύχουν, από τη σιγουριά, την αγάπη και την καθοδήγηση που τους προσφέρουν οι γονείς. Και στους γονείς θα γυρίσουν κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους,γι’ αυτή τη γαλουχία που δεν έχει ηλικιακά όρια.
Βιβλιογραφία
1.Commission on Social Determinants of Health. Closing the gap in a generation: health equity through action on the social determinants of health. Geneva: World Health Organization, 2008.
2.Costello EJ, Compton SN, Keeler G, Angold A. Relationships between poverty and psychopathology: a natural experiment. Journal of the American Medical Association 2003;290:2023-2029.
3.Ginsburg K, Jablow M. American Academy of Pediatrics. Δόμηση Ψυχικής Ανθεκτικότητας σε Παιδιά και Εφήβους. ΟδηγόςγιαΓονείς.ΕπιμέλειαΕλληνικήςΈκδοσης:Γ. Χρούσος, Φ. Μπακοπούλου. Cyprus: BrokenHillPublishersLtd, 2014.
4.Hochberg Ζ, ed. Evo-Devo of Child Growth: Treatise on Child Growth and Human Evolution. Hoboken, NJ: Wiley-Blackwell, 2012.
5.Kessler RC, Berglund P, Demler O, Jin R, Merikangas KR. Lifetime prevalence and age-of-onset distributions of DSM-IV disorders in the National Comorbidity Survey replication. Arch Gen Psychiatry 2005;62:593-602.
6.Krug E, Powell K, Dahlberg L. Firearm-related deaths in the United States and 35 other high- and upper-middle-income countries. International Journal of Epidemiology 1998;27:214-221.
7.Luthar SS, Sawyer JA, Brown PJ. Conceptual issues in studies of resilience: past, present, and future research. Annals of the New York Academy of Sciences2006;1094:105-115.
8.Luthar SS, Zigler E. Vulnerability and competence: a review of research on resilience in childhood. American Journal of Orthopsychiatry 1991;61:6-22.
9.Ngui EM, Khasakhala L, Ndetei D, Roberts LW.Mental disorders, health inequalities and ethics: A global perspective. Int Rev Psychiatry 2010;22:235-244.
10.Parent A-S, Teilmann G, Juul A, Skakkebaek NE, Toppari J, Bouguignon J-P. The timing of normal puberty and the age limits of sexual precocity: variations around the world, secular trends, and changes after migration. Endrocr Rev 2003;24:668-693.
11.Patel V, Flisher AJ, Hetrick S, McGorry P. Mental health of young people: a global public-health challenge. Lancet 2007;369:1302-1313.
12.Patton GC, Coffey C, Romaniuk H, Mackinnon A, Carlin JB, Degenhardt L, Olsson CA, Moran P. The prognosis of common mental disorders in adolescents: a 14-year prospective cohort study. Lancet 2014;383:1404-1411.
13.Sawyer SM, Afifi RA, Bearinger LH, Blakemore SJ, Dick B, Ezeh AC, Patton GC. Adolescence: a foundation for future health. Lancet 2012;379:1630-1640.
14.Sigel EJ. Adolescent growth and development. In: Greydanus DE, Patel DR, Pratt HD, eds. Essential Adolescent Medicine. USA: McGraw-Hill Companies, 2006.
15.Viner RM, Coffey C, Mathers C, Bloem P, Costello A, Santelli J, Patton GC. 50-year mortality trends in children and young people: a study of 50 low-income, middle-income, and high-income countries. Lancet 2011;377:1162-1174.
16.Viner RM, Ozer EM, Denny S, Marmot M, Resnick M, Fatusi A, Currie C. Adolescence and the social determinants of health. Lancet 2012;379:1641-1652.
17.WHO. Global health risks: mortality and burden of disease attributable to selected major risks. Geneva: World Health Organization, 2009.
18.Winnicott DW. Transitional objects and transitional phenomena; a study of the first not-me possession. Int J Psychoanal 1953;34:89-97.
Τσολιά Μαρία
Τσίτσικα Κ. Άρτεμις
